Król kamieni - diament.

Diamenty to kamienie niezwykle pobudzające wyobraźnię. Niegdyś poeci porównywali je do blasku kobiecych oczu, do kryształowych łez spływających po policzkach pięknych kobiet. Dziś o diamentach powstają piosenki, bywają przewodnim motywem filmów, stały się także kamieniem, który jak żaden inny kojarzy się z zaręczynami (pierścionek z diamentem). Przyjrzyjmy się ich historii. A później przejrzyj naszą biżuterię z diamentami.

Wszystko wskazuje na to, że diamenty jako pierwsi wykorzystywali mieszkańcy Półwyspu Indyjskiego w czasach starożytności. Wtedy to pozyskiwali je ze złóż znajdujących się w rejonie Kollor, w pobliżu miasta Hajdarabad. Po jakimś czasie wydobywane tam diamenty dotarły do mieszkańców terenów nad Morzem Śródziemnym, jednak musiały poczekać na zdobycie popularności, jaką cieszą się do dzisiaj. Doceniono je dopiero w okresie wypraw krzyżowych. Pierwsze historyczne wzmianki o polach diamentowych w Indiach pochodzą z roku 1630, jednak wydaje się, że pewne ślady w hinduskich manuskryptach pojawiały się nawet w okolicach 400 roku przed naszą erą. Przez długi czas to właśnie Indie posiadały monopol na dostarczanie diamentów do Europy, z czasem jednak odkrywano ich kolejne złoża. Sporo wielkich kamieni odnaleziono na terenie dzisiejszej wyspy Borneo (złoża te wyczerpały się w XVIII wieku). Dziś z wydobycia diamentów najbardziej słynie Republika Południowej Afryki.

Jak powstają diamenty?

Naukowcy wnikliwie badali sposób powstawania diamentów, jednak do dziś sporną kwestią pozostaje uściślenie etapu ich krystalizacji. Najczęściej przyjmuje się, że diamenty powstają na głębokościach ok. 80 km pod ziemią, pod wpływem temperatur rzędu 1100-1300ºC i ciśnienia sięgającego tysięcy atmosfer, działających na alkaliczną magmę maficzną. Trudność zaistnienia takich warunków działających na pierwotny węgiel sprawia, że diamenty są tak rzadko spotykanym minerałem.

Jak wydobywa się diamenty?

Do pierwszych lat XX wieku diamenty wydobywano za pomocą bardzo prymitywnych metod. Stosowano między innymi proste płuczki, podobne do tych, którymi oddzielano bryłki złota. Dzisiaj metody te zostały znacznie udoskonalone, jednak są także zdecydowanie kosztowniejsze. Kimberlit, czyli skały zasadowe wydobyte z ziemi, rozdrabnia się w specjalnych kruszonkach, a następnie przemywa wodą. Jej silny strumień kieruje kawałki skał na stanowiska pokryte cienką warstwą tłuszczu. Ponieważ diamenty są cieńsze od kimberlitu, zatrzymują się na tłuszczu. Wszystko inne zmywane jest wodą. Największe diamenty zbierane są ręcznie, małe zdejmowane raz na jakiś czas z tłuszczem.

Historie słynnych diamentów

Kamień Koh-i-noor

Diamenty pojawiały się często jako tło wielu historycznych wydarzeń, wpływały także na losy słynnych ludzi.

W okolicach roku 1600, słynny, wielki diament znajdowała się w skarbcu dynastii wielkich Mongołów. Kamień otaczała atmosfera tajemnicy i potęgi. Wierzono, że posiadacz kamienia może zawładnąć całym światem. Diament ten znajdował się w oku pawia zdobiącego słynny, bogato zdobiony Pawi Tron, znajdujący się w pałacu w Delhi. Panujący wówczas Szachdżahan był tym samym, który wzniósł w Agrze niezwykłe mauzoleum Tadż Mahal, upamiętniające jego zmarłą małżonkę.

Kiedy w 1739 roku Nadir Szach, przywódca Persów zdobył Delhi, nie udało mu się odnaleźć wyjątkowego diamentu, którego sława dotarła do sąsiednich narodów. Ktoś jednak doniósł mu, że władca Mongołów ukrywa ten kamień w swym turbanie. Aby go zdobyć, perski przywódca zaprosił pokonanego do wspólnego ucztowania, wykorzystując dawny azjatycki zwyczaj wymiany turbanów na znak pojednania. Kiedy dostał nakrycie głowy Wielkiego Mongoła, wymknął się z pomieszczenia i rozwinął zwoje tkaniny. Kamień wypadł na posadzkę, a Nadir Szach był tak zaskoczony jego wielkością i blaskiem, że wykrzyknął podobno „kuh-e nur”, czyli „góra światła”. Stąd też wzięła się dzisiejsza, angielska wersja nazwy kamienia, czyli Koh-i-noor.

Przez lata kamień zmieniał swoich właścicieli wiele razy. Ostatecznie, w 1850 r. trafił w ręce królowej angielskiej, Wiktorii. Biorąc pod uwagę związane z kamieniem przesądy, przypisujące nieszczęście każdemu mężczyźnie, który miałby go nosić, królowa zapisała w testamencie klauzulę zabraniającą noszenia diamentu męskim spadkobiercom. Ponieważ nie wiadomo było nic o wpływie Koh-i-noor na kobiety, pozostawiono możliwość noszenia go przez królewskie małżonki. Dotąd Koh-i-Noor znajdował się jedynie w koronach królowej Aleksandry, królowej Marii i Elżbiety, Królowej Matki. Ciężar słynnego kamienia wynosi 108,9 karatów. Do dziś uważany jest za jeden z najpiękniejszych na świecie diamentów. Obejrzeć można go w skarbcu korony brytyjskiej, znajdującej się w Tower w Londynie.

Diament Orłow

Kolejnym znanym diamentem jest diament Orłow, zaliczany do najczystszych na świecie, o niebagatelnej masie 189,62 karatów. Według wielu źródeł kamień początkowo znajdował się w posiadaniu dynastii Wielkich Mongołów, skąd został zrabowany przez króla Persji, Nadir Szacha. Po jego śmierci diament wędrował z rąk do rąk, skąd ostatecznie trafił w 1766 do Amsterdamu, przywieziony przez znanego kupca klejnotów. Współwłaścicielem kamienia był Rosjanin, Łazariew. Spłacił on udziały współwłaściciela i za pośrednictwem Grigorija Orłowa z zyskiem sprzedał kamień cesarzowej Katarzynie Wielkiej. Od tej pory ten niezwykły kamień o rozetowym szlifie zdobił carskie berło. Dziś przechowywany jest w skarbcu diamentowym w Moskwie.

Diament Sancy

Jednym z najsłynniejszych diamentów świata jest diament Sancy, znany także jako „Le Grand”. Pochodził najprawdopodobniej z Indii, skąd w XV został sprzedany do Europy i trafił do rąk księcia Burgundii, Karola Zuchwałego, który traktował go jako talizman. Nie rozstawał się z nim nigdy, wierząc, że uchroni go przed zranieniem i chorobą. Przypuszczenie nie sprawdziło się jednak i książę zginął w bitwie pod Nancy, a diament został skradziony.

Przez lata przechodził on z rąk do rąk, aż około roku 1570 trafił do barona Sancy, od którego pochodzi jego nazwa. Kiedy baron powrócił do Francji, o kamieniu dowiedział się król Henryk III, który pożyczył kamień celem przyozdobienia swojej czapki. Sancy przeżył Henryka III i za panowania Henryka IV stał się ministrem finansów. Nowy król poprosił go jednak, by uczynił diament zabezpieczeniem pożyczki na rzecz opłacenia armii. Wysłano więc posłańca z kamieniem, nie dotarł jednak do celu. Jego ciało z licznymi ranami odnaleziono porzucone w krzakach. Według pogłosek diament odnalazł się w żołądku posłańca.

Od tamtych czasów kamień zmieniał swoich właścicieli kilkukrotnie, ostatecznie trafiając do rodziny Astorów, choć niektóre źródła podają, że znajduje się w rękach maharadży Patiala.

Diament Regent

W opowieściach o słynnych diamentach nie sposób pominąć historii diamentu Regent. W 1701 roku znalazł go pracujący w kopalni Partial hinduski niewolnik. Oszołomiony jego wielkością niewolnik prawdopodobnie ukrył go w ranie w nodze. Podejrzewa się, że pewien marynarz obiecał mu pomoc w ucieczce za obietnicę połowy kwoty uzyskanej ze sprzedaży kamienia. Po wypłynięciu w morze marynarz jednak zabił niewolnika i przejął diament. Od tej pory zmieniał on często swoich właścicieli, aż w 1717 roku odkupił go regent Francji. Stąd też dzisiejsza nazwa kamienia – Regent.

Kilka lat później, w 1722 roku diament ozdobił koronę XIV podczas koronacji. Mówi się, że nosiła go także Maria Antonina na swoim kapeluszu. W 1804 roku znalazł ie na szpadzie, którą koronowano Napoleona na cesarza. Regent przez lata pozostawał we władaniu elity francuskiej. W momencie kiedy wojska hitlerowskie zdobywały Paryż, diament pozostawał ukryty za kominkiem w Chậteau Chambord. Dziś można go obejrzeć we francuskim skarbcu koronnym w Luwrze.

Najważniejsze cechy diamentów - wielkość, czystość i barwa

Najsłynniejsze i najpiękniejsze diamenty, to te, które wśród innych wyróżniają się wielkością, wyjątkową barwą i czystością. Choć wydawać by się mogło, że diamenty są pozbawione koloru, to jednak mają one swoje odcienie, zauważyć to można zwłaszcza w przypadku kamieni pochodzących z południowej Afryki. Najczystsze, najbardziej krystaliczne są z kolei diamenty indyjskie.

Znawcy kamieni szlachetnych doceniają szczególnie kamienie o lekko niebieskim zabarwieniu. Częściej jednak spotkać można żółty odcień diamentów. Wśród diamentów brazylijskich część ma zabarwienie zielone. Najrzadziej spotykane są odcienie czerwone, różowe i fioletowe. Istnieją także diamenty o szarej, brunatnej a nawet niemal czarnej barwie. Niektóre z kamieni mają bardzo silne zabarwienie – to tak zwane diamenty fantazyjne, szczególnie często występujące w Brazylii. Kamienie te pokryte są kolorem jedynie na zewnętrznej części. Ciekawostką jest, że barwa diamentu może się z czasem zmienić, na przykład po silnym podgrzaniu. Kolor wraca jednak do pierwotnego odcienia po wystudzeniu.

Skąd się biorą różne kolory diamentów? Najczęściej przyczynami powstawania zabarwienia są: wrostki, koloidalne rozproszenie różnych substancji, nieprawidłowości w strukturze, obecność innych atomów. Aby określić barwę diamentu używa się specjalnego urządzenia – kolorymetru, emitującego odpowiednią moc białego światła i porównującego go z wzorcowymi kamieniami.